Κριτικο-Πραξιακή Παιδαγωγική. Σκέψεις από την εμπειρία του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Κρήτης

Περίληψη

Το παρόν άρθρο επιχειρεί να αναπτύξει μία κριτική πρόταση για την παιδαγωγική πραγματικότητα και τις «κατεψυγμένες» εκπαιδευτικές μας πρακτικές στον 21ο αι. Ο γνωσιοκεντρικός και εξετασιοκεντρικός προσανατολισμός του σχολείου, παράλληλα με την επιβολή της εξουσίας και της αυθεντίας δια μέσου της κυρίαρχης ιδεολογίας, παγιοποιεί τις κοινωνικές ανισότητες, δημιουργεί πολιτισμικές και έμφυλες ιεραρχήσεις, λειτουργώντας ως παγιωμένο/ παγωμένο είδωλο μιας αγοραίας σχολικής αντίληψης για την επιστήμη, τις κοινωνικές σχέσεις και τις προσδοκίες των νέων. Οι σκέψεις μας στηρίζονται στις αρχές της Κριτικής Παιδαγωγικής, διευρυμένης μέσα από την έννοια της Συνοριακής Παιδαγωγικής, η οποία θα μας επιτρέψει να διαβούμε τα αθέατα σύνορα της φυλής, της τάξης, του φύλου, της ταυτότητας, της θρησκείας και του σεξουαλικού προσανατολισμού, με γνώμονα την ενδυνάμωση των ατόμων και το μετασχηματισμό του σχολείου και της κοινωνίας. Με αυτό τον τρόπο, η μάθηση μπορεί να καταστεί μια εξόχως ενεργητική (πραξιακή/ επιτελεστική) διαδικασία, η οποία θεμελιώνεται στην ατομική και κοινωνική αυτοπραγμάτωση και τη δημοκρατική συναντίληψη. Απαραίτητο μεθοδολογικό εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση είναι η υιοθέτηση έντεχνων μορφών διδασκαλίας και έρευνας που είναι σε θέση να αναδείξουν τις αληθινές ζωές των καταπιεζόμενων και κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων για τις οποίες ενδιαφέρεται η Κριτική Παιδαγωγική. Επιπλέον, μέσα από την πρότασή μας επαναπροσδιορίζουμε το ισχύον – συμβατικό – πλαίσιο ακαδημαϊκής έρευνας και προσανατολιζόμαστε προς μία κριτικο-πραξιακή (critical-praxical) αντίληψη έρευνας και μάθησης, με έμφαση στα πραξιακά (με τη φουκωϊκή έννοια) ενεργήματα (όπου πράξη, λόγος και επικοινωνία συνυφαίνονται) κι όχι σε τεχνοκρατικές πρακτικές.