Η Μαιευτική σε Συνδυασμό με τη Διαλεκτική ως Ύψιστη Παιδευτική Αρχή κατά Πλάτωνα

Περίληψη

Ο Πλάτων είναι ο μοναδικός φιλόσοφος στην ιστορία του φιλοσοφικού στοχασμού, ο οποίος δήλωσε με ιδιαίτερη έμφαση ότι ούτε είπε ούτε έγραψε τη φιλοσοφία του, διότι  αυτή ούτε λέγεται ούτε γράφεται, όπως τα άλλα μαθήματα, εξαιτίας της αδυναμίας του λόγου να συλλάβει ικανοποιητικά την ουσία των όντων. Το θέμα αυτό εγείρει αναπόφευκτα το ερώτημα πώς δίδασκε και έγραφε τη φιλοσοφία του. Ο ίδιος απαντά ότι χρησιμοποιούσε τη μαιευτική μέθοδο με μια λανθάνουσα διαλεκτική, την οποία έπρεπε να αποκαλύψει ο μαθητής, ώστε να δημιουργήσει μόνος του τη γνώση. Αυτό σημαίνει ότι δεν έδινε έτοιμη τροφή, δηλαδή γνώση στον μαθητή, αλλά προσπαθούσε με κατάλληλες ερωτήσεις να εκμαιεύσει, δηλαδή να αποσπάσει την απάντηση από τον συνομιλητή του, ο οποίος με μικρή βοήθεια, δηλαδή λίγες ενδείξεις, βρίσκει το ζητούμενο γεννώντας έτσι τη γνώση. Ο δάσκαλος παρέχει τη γνώση όχι με σαφήνεια και καθαρότητα, αλλά υπό μορφή αινίγματος, του οποίου καλείται ο μαθητής να βρει τη λύση, δημιουργώντας έτσι μόνος του τη γνώση, πράγμα που επιτυγχάνεται με το δεύτερο στάδιο της διαλεκτικής μεθόδου, που έγκειται στο να κατανοήσει, δηλαδή να φανερώσει την κρυμμένη διαλεκτική του δασκάλου του.

Αυτό σημαίνει περαιτέρω ότι το αίνιγμα, που προβάλλεται υπό τον τύπο της κρυμμένης, λανθάνουσας και αφανούς διαλεκτικής, τίθεται ως αντικείμενο έρευνας στον μαθητή, ο οποίος φανερώνοντάς την, δηλαδή εξηγώντας την με τεκμηριωμένα επιχειρήματα και κατ’  επέκταση λύνοντας το προβαλλόμενο αίνιγμα, γεννά γνήσια και αυτόνομη γνώση. Το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα συνδυασμού μαιευτικής και διαλεκτικής μεθόδου είναι ο αινιγματικός και ο πιο σκοτεινός διάλογος Παρμενίδης. Έτσι στο λεγόμενο παιδαγωγικό τρίγωνο, δάσκαλος, μαθητής, διδακτέα ύλη, πρωταρχικό ρόλο για την αυτόνομη γέννηση της γνώσης παίζει η ακολουθητέα μέθοδος. Η σπουδαιότητα της κατάλληλης  μεθόδου για την απόκτηση της γνώσης επισημάνθηκε πολλούς αιώνες αργότερα και από τον Γάλλο φιλόσοφο Descartes. Η διαλεκτική συνεπώς είναι το αποδοτικότερο μέσον, δηλαδή το όργανο, δια του οποίου με την καθοδήγηση του δασκάλου, γεννάται η γνώση κατά την ενασχόληση με το πράγμα. Όλη αυτή η διαδικασία λέγεται μαιευτική επιστήμη ή τέχνη, αφού σκοπός της διαλεκτικής είναι η αυτόνομη παραγωγή  βέβαιης γνώσης  και υψηλού ήθους δια του παραδείγματος, και όχι μάθησης με την απομνημόνευση. Η ακολουθητέα μέθοδος διδασκαλίας αποτελεί πρωταρχικό στοιχείο και την πεμπτουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η χρήση της μαιευτικής μεθόδου αποσκοπεί στην ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας του ανθρώπου για ανοιχτό ορίζοντα της γνωστικής διαδικασίας.