Αλυτρωτισμός και εθνική ταυτότητα: Γυμναστική και αθλητισμός στην Οθωμανοκρατούμενη Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (1900-1912)
DOI:
https://doi.org/10.26248/sport-soc.vi2.1782Λέξεις-κλειδιά:
Γυμναστική και αθλητισμός, εκπαίδευση, αλυτρωτική πολιτική, εθνική συνείδηση, βαλκανικοί εθνικισμοί, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 1900-1912Περίληψη
Η Γυμναστική και ο Αθλητισμός, πέρα από τη γαλούχηση των πολιτών του νέου ελληνικού κράτους, κλήθηκαν επίσης να συμβάλουν στη συγκρότηση και ενίσχυση μιας οιονεί εθνικής συνείδησης στους ελληνορθόδοξους πληθυσμούς της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Στη μελέτη αυτή επιχειρείται η κατανόηση της συμβολής της σχολικής γυμναστικής και της αθλητικής συλλογικής δράσης στις πολύμορφες διαδικασίες εθνικοποίησης των πληθυσμών των ελληνορθόδοξων οθωμανοκρατούμενων περιοχών της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης κατά την περίοδο της κορύφωσης των βαλκανικών εθνικισμών. Από την ανάλυση και επεξεργασία των πηγών προκύπτει ότι γυμναστική και αθλητισμός αποτέλεσαν πεδία όπου αποτυπώθηκαν οι πολιτικές επιλογές της αλυτρωτικής πολιτικής καθώς και οι αντιλήψεις για τις διαδικασίες συγκρότησης εθνικής ταυτότητας στις ορθόδοξες κοινότητες της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Η γυμναστική στην εκπαίδευση, οι δημόσιες γυμναστικές επιδείξεις όπως και η συμμετοχή ομάδων σε τοπικούς αθλητικούς αγώνες προσέλκυσαν ενθουσιώδεις θεατές και μετέτρεψαν το αθλητικό και πειθαρχημένο νεανικό σώμα των μαθητών ή αθλητών σε δημόσιο δείκτη μιας αναζωογονημένης εθνικής κοινότητας.
Αναφορές
[Ανώνυμος] (1898, 19 Δεκεμβρίου). Ταχυδρόμος Εφημερίς εν Κωνσταντινοπόλει.
[Ανώνυμος] (1900, 8 Ιουλίου). Μέτρα της Τουρκίας εναντίον των Ελλήνων. Η απαγόρευσις της Γυμναστικής. Εφ. Εμπρός, 3.
[Ανώνυμος] (1900, 24 Απριλίου). Οι εν Βάρνη αγώνες. Τι γράφει μία βουλγαρική εφημερίς. Εφ. Εμπρός, 3.
[Ανώνυμος] (1906). Εμπρός Ημερήσια Εθνική Εφημερίς, αρ. 3.398/7.4.1906, σελ. 2 και 3.401/10.4.1906, σελ. 2.
Ανδρεάδης, Χ. (2010). Εκθέσεις προξενικές-Εκπαιδευτικές-Εκκλησιαστικές και λοιπά συναφή έγγραφα του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αιώνα για τον υπόδουλο και μη ελληνισμό. Κυριακίδης.
Βασιλείου, Ε. (2021). Ο Εθνοϊερομάρτυρας Άγιος Χρυσόστομος Μητροπολίτης Σμύρνης. Ερωδιός.
Βασιλείου, Ε. (1996). Ο Εθνομάρτυρας- Άγιος Μητροπολίτης Δράμας-Σμύρνης Χρυσόστομος. Εκδόσεις «ΔΕΚΠΟΤΑ».
Βερέμης, Θ. (1990). Δραγούμης Ιωάννης ή Ίων. Στο Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμ. 3. Εκδόσεις «Εκδοτική Αθηνών», 306-307.
Βερέμης, Θ. (Επιμ.) (1997). Εθνική ταυτότητα και εθνικισμός στη νεότερη Ελλάδα. ΜΙΕΤ.
Βερέμης, Θ. (2003). Από το εθνικό κράτος στο έθνος δίχως κράτος. Το πείραμα της Οργάνωσης Κωνσταντινουπόλεως. Στο Θ. Βερέμης, Π. Κιτρομηλίδης, Ι. Κολιόπουλος, Ε. Κωφός, Α. Κιτροέφ, Εθνική ταυτότητα και εθνικισμός στη νεότερη Ελλάδα (σελ. 27-52). Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
Βερέμης, Θ., Κιτρομηλίδης, Π., Κολιόπουλος, Ι., Κωφός, Ε., Κιτροέφ, Α. (2003). Εθνική ταυτότητα και εθνικισμός στη νεότερη Ελλάδα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
Βούρη, Σ. (1999). Πηγές για την ιστορία της Μακεδονίας. Εκκλησία και κράτος (1889-1905). Gutenberg.
Βούρη, Σ. (2010). Εκπαίδευση και εθνικισμός στα Βαλκάνια. Εκδόσεις Gutenberg.
Διβάνη, Λ. (2008). Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830-1947). Καστανιώτης.
Εξερτζόγλου, Χ. (1996). Εθνική ταυτότητα στην Κωνσταντινούπολη τον 19ο αιώνα. Ο Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως 1861-1912. Νεφέλη.
Ζιώγου-Καραστεργίου, Σ. (Επιμ.) (1977). Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η Οθωμανική Διοίκηση και η Εκπαίδευση του Γένους, Κείμενα-πηγές: 1830-1914. Αφοι Κυριακίδη.
Καϊμακάμης, Β. (2014). Η θέση της εκκλησίας και του κλήρου απέναντι στον αθλητισμό και τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Θεσσαλονίκη.
Καλλιρρόης, Γ. (1829). Παραγγελίαι περί υγείας και μακροβιότητας Έτι δε και πρόχειροι θεραπείαι συνήθων τινών και αιφνίδιων παθημάτων ερανισθείσαι εκ παλαιών και νεωτέρων. Νικόλαος Γλυκύς, Βενετία.
Καρσανίδης, Ε. (20162). Η εκπαίδευση στις επαρχίες Δράμας και Ζιχνών κατά την Τουρκοκρατία (1840-1913). ΔΕΚΠΟΤΑ.
Κιτρομηλίδης, Π. (1984). Το τέλος της εθναρχικής παράδοσης. Μαρτυρίες από ανέκδοτες επιστολές του Χρυσοστόμου Σμύρνης προς τον ΄Ιωνα Δραγούμη. Αμητός στη μνήμη Φώτη Αποστολόπουλου, Αθήνα.
Κιτρομηλίδης, Π. (2003). «Νοερές κοινότητες» και οι απαρχές του εθνικού ζητήματος στα Βαλκάνια. Στο Θ. Βερέμης, Π. Κιτρομηλίδης, Ι. Κολιόπουλος,
Ε. Κωφός, Α. Κιτρόεφ (Επιμ.), Εθνική Ταυτότητα και Εθνικισμός στη Νεότερη Ελλάδα. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας.
Κόκκινος, Γ. (1998). Υγεία, Αλκή, Καλοκαγαθία: Ορθόδοξη εκκλησία και σωματική αγωγή. Στο Οι Χρόνοι της Ιστορίας. Για μια Ιστορία της Παιδικής Ηλικίας και της Νεότητας (σελ. 317-345). Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου, Αθήνα 17-19 Απριλίου 1997.
Κολτσίδας, Α. (1994). Ιδεολογική συγκρότηση, και εκπαιδευτική οργάνωση των Ελληνόβλαχων στον βαλκανικό χώρο (1850-1913). Η εθνική και κοινωνική διάσπαση. Αφοί Κυριακίδη.
Κωφός, Ε. (2003). Εθνική κληρονομιά και εθνική ταυτότητα στη Μακεδονία του 19ου και 20ου αι.. Στο Θ. Βερέμης, Π. Κιτρομηλίδης, Ι. Κολιόπουλος, Ε. Κωφός, Α. Κιτροέφ, Εθνική ταυτότητα και εθνικισμός στην νεότερη Ελλάδα (σελ. 199-269). Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
Λιάκος, Α. (2019). Ο ελληνικός 20ος αιώνας. Πόλις.
Λοβέρδος, Σ. (1929). Ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος. Π.Δ. Σακελλάριος.
Μαμώνη, Κ. σε άρθρα της περί Θράκης στο Ι.Ε.Ε., τ. ΙΓ (1977), 369-378, τ. ΙΔ (1977), 358- 367 και τ. ΙΕ (1978), 89-90.
Μαμώνη, Κ. (1995). Σύλλογοι Θράκης και Ανατολικής Ρωμυλίας (1861-1922). Ι.Μ.Χ.Α..
Μαμώνη, Κ. (1983). Σύλλογοι Θράκης και Αν. Ρωμυλίας (1878-1885). Στο Η τελευταία φάση της ανατολικής κρίσεως και ο ελληνισμός (1878-1881) (σελ. 349-361).λ Πρακτικά Διεθνούς Ιστορικού Συμποσίου, Αθήναι.
Μαμώνη, Κ (1968-1969). Από την ιστορίαν και δράσιν των συλλόγων Ραιδεστού Θράκης (1871-1922). Μνημοσύνη, 2, 278-302.
Μπελιά, Ε. (1987). Η εκπαιδευτική πολιτική του ελληνικού κράτους προς την Μακεδονία και ο Μακεδονικός Αγών. Στο Ο Μακεδονικός Αγώνας (σελ. 29-40). Πρακτικά Συμποσίου, Θεσσαλονίκη.
Μπελιά, Ε. (1995). Εκπαίδευση και αλυτρωτική πολιτική. Η περίπτωση της Θράκης 1856-1912. Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη.
Μπελιά, Ε. (1988). Η εκπαιδευτική πολιτική του ελληνικού κράτους προς την Θράκη (1869-1910). Στο Iστορική, αρχαιολογική και λαογραφική έρευνα για τη Θράκη (σελ. 243-268). Πρακτικά Συμποσίου, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη.
Μπελιά, Ε. (1981). Έκθεση Στυλ. Γόνατα περί Θράκης, 1907. Δελτίον Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, 24, 245-302.
Μπιλιανός, Α. (2021). Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος. Από τον Μακεδονικό αγώνα στη Μικρασιατική καταστροφή. Αρμός.
Μπονίδης, Κ. (1996) Οι Ελληνικοί Φιλεκπαιδευτικοί Σύλλογοι ως φορείς της εθνικής παιδείας και πολιτισμού στη διαφιλονικούμενη Μακεδονία (1869-1914). Αφοί Κυριακίδη.
Ο εν Αθήναις Σύλλογος προς Διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων (1970). Η δράσις του Συλλόγου κατά την εκατονταετίαν 1869-1969. Αθήναι.
Παγών, Γ. (1937). Περίληψις της Γυμναστικής. Αθήνα.
Παπαγιάννη, Ε. (2015). Η εικόνα του Βουλγαρικού σχίσματος μέσα από τις ελληνόφωνες και βουλγαρόφωνες πηγές της περιόδου 1870-1872. Αδημοσίευτη Μεταπτυχιακή Διατριβή, Νομική Σχολή, Δ.Π.Θ. Κομοτηνή.
Πετσίβας, Γ. (2000). Ίων Δραγούμης. Τα τετράδια του Ίλιντεν. Πετσίβα.
Ραϊτσίνης, Δ. Χ. (2010). Ο Δημήτριος Οικ. Καλαποθάκης και η ελληνική πολιτική σκηνή. Αδημοσίευτη Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, τομέας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας, Λαογραφίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, ΑΠΘ.
Ρόμβος, Τ. & Μιντιλού, (2016). Γεώργιος Κηπιώτης. Ένας φίλος των παιδιών. «Πανοπτικόν».
Σιδηράς, Ι. (2019). Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄ ανθιστάμενος κατά των εθνοφυλετικών πανσλαβιστικών σχεδίων των Ρώσων στο Άγιον Όρος. https://radiomax.gr/ο-οικουμενικοσ-πατριαρχησ-ιωακειμ-ο-γ/ (Ανακτήθηκε στις 20/8/2023).
Σκοπετέα, E. (2002). Γλωσσική συνείδηση στα Βαλκάνια, 18ος-20ός αώνας. Στο Α.-Φ. Χριστίδης κ.ά. (Επιμ.), Γλώσσα, κοινωνία, ιστορία: Η Ευρώπη του Νότου (σελ. 27-32). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Σολομωνίδης, Χ. (1971). Χρυσόστομος Σμύρνης. Εκδ. Εθνικής Μνημοσύνης, τομ. Α΄, Αθήνα.
Σταυρόπουλος, Β. (1984). Ο Μακεδονικός Αγών. Απομνημονεύματα. Στο Ο Μακεδονικός Αγώνας- Απομνημονεύματα. Θεσσαλονίκη.
Σταύρου, T. (1967). Ο εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικόϛ Φιλολογικόϛ Σύλλογος. Το Υπουργείον Παιδείας του Αλύτρωτου Ελληνισμού. Αθήνα.
Στεφάνου, Δ. (1970). Σκιαγραφία Γρηγορίου Παπαδοπούλου (1819-1873). Στο Ο εν Αθήναις Σύλλογος προς Διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων: Η δράσις του Συλλόγου κατά την εκατονταετίαν 1869-1969 (σελ. 13-40). Αθήνα.
Συνέδριον των Ελληνικών Συλλόγων (1879). Πρακτικά της πρώτης αυτού Συνόδου συγκροτηθείσης εν Αθήναις εν έτει 1879. Αθήναι.
Ταχυδρόμος Εφημερίς εν Κωνσταντινοπόλει, αριθμ. 205/19.12.1898. Τριάρχης, Φ. (1995). Ο Μητροπολίτης Άγιος Χρυσόστομος και ο Μακεδονικός Αγώνας.
Τσίτερ, Χρυσόστομος Μητροπολίτης Αυστρίας (2000). Εισαγωγικό σημείωμα. Στο Το Αρχείον του εθνομάρτυρος Σμύρνης Χρυσοστόμου. Μ.Ι.Ε.Τ.
Φουρναράκη, Ε. (1998). Σωματική αγωγή των δύο φύλων στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. Στο Οι χρόνοι της Ιστορίας. Για μια Ιστορία της παιδικής ηλικίας και της νεότητα. (σελ. 293-315). Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου, Αθήνα, 17-19 Απριλίου 1997. Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, ΚΝΕ/ΕΙΕ.
Χατζή-Καλού, Μ. (1909). Εντυπώσεις εκ της Ιεράς Μακεδονίας και Θράκης. Αθήναι.
Belia, Η. (1990). La contribution du “Syllogue pour la propagation des letters grecques” al’ encouragement del’ Hellenisme de Macedoine, 1869-1886. Ελληνικές ανακοινώσεις στο ΣΤ΄ Συνέδριο Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (σελ. 277-286), Ελληνική Επιτροπή Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Berkes, N. (1964). The Development of secularism in Turkey. Routledge.
Macháček, F. (1938). The Sokol Movement: Its contribution to Gymnastics. Slavonic and East European Review, 17, 73-90.
Mijatovic, S. (2017). Types and forms of Physical Exercise in the private schools and Gymnastic societies for Physical exercising in the principality and the kingdom of Serbia. Physical Education and Sport through the centuries, 4 (2), 30-41.
Mamoni, K. (1975). Les associations pour la propagation del῾ instruction greque á Constantinople (1861-1922). Balkan Studies, 161, 103-112.
Sabri Özçakır (2019). Heroes! Bring Happiness to Your Motherland! Long Live the Yunaks’: The Bulgarian Yunak Gymnastics Movement in the late Ottoman Period. The International Journal of the History of Sport. http://doi.org/10.1080/09523367.2019.1630820
Saint-Martin, Jean-Philippe (1997). L’exemplarité des éducations physiques étrangères en France entre les deux guerres mondiales, Thèse STAPS, Université de Lyon.
Λήψεις
Δημοσίευση
Πώς να δημιουργήσετε Αναφορές
Τεύχος
Ενότητα
Άδεια
Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.
