Τελετουργικές, συμβολικές πρακτικές στις κοινότητες οπαδών: η εικονοποίηση νεκρών οπαδών σε πανό των ελληνικών γηπέδων
DOI:
https://doi.org/10.26248/sport-soc.vi1.1627Λέξεις-κλειδιά:
κερκίδα, οπαδοί, εικονοποίηση, θάνατος, απώλεια, αποχαιρετισμός, θυσία, τιμή, αξίες, τελετουργία, συμβολισμοίΠερίληψη
H εργασία αυτή πραγματεύεται τα αναρτημένα στις κερκίδες των ελληνικών γηπέδων πανό που απεικονίζουν θανόντα μέλη οπαδικών κοινοτήτων. Το χρονικό πλαίσιο της έρευνας καλύπτει δυο δεκαετίες (2000-2020), αφού κατά τη διάρκειά τους η χρήση αυτού του οπτικού υλικού συμβολικής έκφρασης πυκνώνει. Η ανάλυση εδράζεται στην παραδοχή ότι ο κόσμος των οπαδών και ιδίως των λεγόμενων οργανωμένων, αξιοποιεί συμβολικές και τελετουργικές πρακτικές με σκοπό να προσδιορίσει την ετερότητα, δηλαδή να οριοθετήσει τις διαφορές του από αντίπαλες οπαδικές κοινότητες ή από άλλους υποστηρικτές της ομάδας του («μη μαχητικούς»). Αυτή η διαδικασία εγγράφεται στο εγχείρημα αναζήτησης και συγκρότησης στοιχείων συλλογικής ταυτότητας. Μια από αυτές τις πρακτικές είναι και η «τιμητική» εικονοποίηση νεκρών μελών της κοινότητας στα οποία αποδίδονται ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Αυτή η διαδικασία σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο τα μέλη της κοινότητας στην οποία ανήκαν οι τεθνεώντες νοηματοδοτούν τη δράση των τελευταίων με βάση αξίες που συμμερίζονται.
Το ερευνητικό υλικό συγκροτούν φωτογραφίες και βίντεο που συλλέχθηκαν από διαδικτυακούς ιστοχώρους οργανωμένων συλλογικοτήτων οπαδών αλλά και από ειδησεογραφικές ιστοσελίδες. Το συγκεκριμένο υλικό συνοδευόταν από αναφορές, αφιερωμένες στη μνημόνευση των θανόντων συντρόφων τους, οι οποίες και συνέβαλαν στην ανάλυσή του.
Αναφορές
Assmann, J. (2021). Η πολιτισμική μνήμη. Γραφή, ανάμνηση και πολιτική ταυτότητα στους πρώιμους ανώτερους πολιτισμούς. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Βατζλάβικ, Π. (1986). Η γλώσσα της αλλαγής. Στοιχεία θεραπευτικής Επικοινωνίας. Αθήνα: Κέδρος.
Βελμάνς, Τ. (2006). Η συναρπαστική ιστορία των εικόνων. Αθήνα: Ωκεανίδα.
Βοριάς, Στ. (2013). Κερκίδες σε κρίση: Η αντανάκλαση της οικονομικής και πολιτικής κρίσης στις Κερκίδες των ελληνικών γηπέδων (2010-2012). Θεσσαλονίκη: Μεταπτυχιακή Διατριβή, Σχολή Νομικών Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, Μ.Π.Σ.: Πολιτική Ανάλυση, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.
Γεωργούλας, Σ. (2010). Η κοινωνία του ελεύθερου χρόνου. Αθήνα: Πεδίο.
Ελίας, Ν. και Ντάνινγκ, Ε. (2010). Αθλητισμός και ελεύθερος χρόνος στην εξέλιξη του πολιτισμού. Επιστημονική επιμέλεια: Π. Κυπριανός. Αθήνα: Κατάρτι.
Δρένος, Γ. (2013). «Και ΠΑΟΚ να μην υπήρχε/πάλι ΠΑΟΚ θα ‘μουνα». Συνθηματικός λόγος και οπαδική ταυτότητα. Στο Γ. Ζαϊμάκης και Ν. Κοταρίδης (επιμ.), Ποδόσφαιρο και κοινότητες οπαδών. Αντιπαλότητες και πολιτικές της ταυτότητας (σελ. 291-313). Αθήνα: Πλέθρον.
Halbwachs, M. (2013). Η συλλογική μνήμη. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
Fiske, J. (1992). Εισαγωγή στην επικοινωνία. Αθήνα: Επικοινωνία και Κουλτούρα.
Ζαϊμάκης, Γ. (2018). Νεολαία, συλλογική μνήμη και οπαδισμός στην Ελλάδα την περίοδο της Μεταπολίτευσης. Στο Κ. Κατσάπης (επιμ.), Oι Απείθαρχοι: Κείμενα για την Ιστορία της Νεανικής Αναίδειας τη μεταπολεμική περίοδο (σελ. 39-72). Αθήνα: Οκτώ.
Κόκκινος, Γ. (2010). Η ∆υναµική της Μνήµης και της Λήθης στη ∆ηµόσια Σφαίρα και οι Νόµοι για τη Μνήµη στη Γαλλία. Στο Γ. Κόκκινος, Ε. Λεµονίδου, Β. Αγτζίδης (επιμ.), Το Τραύµα και οι Πολιτικές της Μνήµης, Ενδεικτικές όψεις των συµβολικών πολέµων για την Ιστορία και τη Μνήµη. Αθήνα: Ταξιδευτής.
Κοταρίδης, Ν. (επιμ.) (2005). Φίλαθλοι και βίαια επεισόδια στις ποδοσφαιρικές συναντήσεις (1974-2003), Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο – ΟΠΑΠ.
Κοταρίδης, Ν, και Σιδέρης, Ν. (2013). Το παιχνίδι και ο φανατισμός της κερκίδας. Στο, Γ. Ζαϊμάκης και Ν. Κοταρίδης (επιμ.), Ποδόσφαιρο και κοινότητες οπαδών. Αντιπαλότητες και πολιτικές της ταυτότητας (σελ. 143-160). Αθήνα: Πλέθρον.
Μπρομπερζέ, Κ. (2007). Ποδόσφαιρο. Σύμβολα, αξίες, φίλαθλοι. Αθήνα: Βιβλιόραμα.
Κυπριανός, Π. και Χουμεριανός, Μ. (2009). Ανατομία των ποδοσφαιρικών παθών. Αθήνα: Διόνικος.
Παπαγεωργίου, Δ. και Μαυροφίδης, Θ. (2015). Σύγχρονο ποδόσφαιρο και οργανωμένες ομάδες οπαδών: Επικοινωνιακά συστήματα και εκδοχές της βίας. Στο Γ. Ζαϊμάκης και Ε. Φουρναράκη (επιμ.) Κοινωνία και αθλητισμός στην Ελλάδα: κοινωνιολογικές και ιστορικές προσεγγίσεις (σελ. 339-364). Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
Σκαρπέλος, Γ. (2011). Εικόνα και Κοινωνία. Αθήνα: Τόπος.
Τσιμπογιάννη, Μ. (2013). Ταυτότητα και αντιπαλότητα στους οπαδούς του Ολυμπιακού. Γκράφιτι και τραγούδια. Στο Γ. Ζαϊμάκης και Ν. Κοταρίδης (επιμ.) Ποδόσφαιρο και κοινότητες οπαδών. Αντιπαλότητες και πολιτικές της ταυτότητας (σελ. 273-290). Αθήνα: Πλέθρον.
Τσούμας, Θ. και Χουμεριανός, Μ. (2017). Επαγγελματισμός και συνδικαλισμός στο ποδόσφαιρο (1975-1982). Πάτρα: Οpportuna.
Τσούμας, Θ. και Χουμεριανός, Μ. (2020). Μέσα επικοινωνίας και οργανωμένες συλλογικότητες: τα έντυπα των συνδέσμων των οργανωμένων οπαδών ποδοσφαίρου (1980-2004). Στο Ν. Τσιγγίλης και Δ. Μαστρογιαννάκης (επιμ.) Αθλητισμός και Μέσα Επικοινωνίας. Ρητορική, Ταυτότητες και Αναπαραστάσεις (σελ. 291-312). Θεσσαλονίκη: Ζυγός.
Χουμεριανός, Μ. (2015). Τοπικότητα και «φίλαθλες» ταυτότητες: Οι οπαδοί του Εθνικού Πειραιώς. Στο Γ. Ζαϊμάκης και Ε. Φουρναράκη (επιμ.) Κοινωνία και αθλητισμός στην Ελλάδα: κοινωνιολογικές και ιστορικές προσεγγίσεις (σελ. 293-320). Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
Armstong, G. (1999). Footbal Cultures and Identities. Basingstoke:Macmillan.
Berliner, D. (2005). The Abuses of Memory. Reflections on the Memory Boom in Anthropology. Anthropological Quarterly 78 (1): 197-211.
Choumerianos, M. and Kiprianos, P. (2020). Constructing identities in football. Berlin: Lampert Academic.
Choumerianos, M. and Tsoumas, Th. (2021). Fandom fanzine as a sui generis expression of fandom culture: the “Efimeridaki” of the A.E.K F.C Original 21 fan club (1986-1996). European Studies in Sports History, Official Journal of the European Committee for Sports History (CESH), Presses Universitaires de Rouen et du Havre 13.
Connerton, P. (1990). How societies remember, Cambridge: Cambridge University Press.
Foucault, Μ., 1977, Language, Counter-Memory, Practice: Selected Essays and Interviews, μτφρ. D. Bouchard, S. Simon, επιμ. D. Bouchard. Ίθακα: Cornell University Press.
Giulianotti, R. (2002). Supporters, Followers, Fans, and Flaneurs: A Taxonomy of Spectator Identities in Football. Journal of Sport & Social Issues 26 (1): 25-46.
Giulianotti, R. (2005). Sport Spectators and the Social Consequences of Commodification: Critical Perspectives from Scottish Football. Journal of Sport & Social Issues, 29 (4): 386-410.
Harper, D. (2000). The image in sociology: histories and issues. Journal des Αnthropologues 80-81: 143-160.
Hobsbawm, Eric (1983). Mass Producing Traditions: Europe. In E. Hobsbawm and T. Ranger The Invention of Tradition (pp. 288-291). Cambridge: Cambridge University Press.
Hubert, H. and Mauss, M. (1964). Sacrifice: Its nature and function. London: The University of Chicago Press.
Huyssen, A. (1995), Twilight memories: marking time in a culture of amnesia. Νέα Υόρκη: Routledge.
Macdonald, N. (2001). The graffiti subculture. Youth, masculinity and identity in London and New York, London: Palgrave Macmillan.
Passarelli, G. (2002). L’ iconoclasme. Histoire et theologie. Στο, T. Velmans (eds), Le grand livre des icons, 121 (p. 35). Paris: Hazan.
Spaaij, R. (2008). Men like us, boys like them: violence, masculinity, and collective identity in football hooliganism. Journal of Sport and Social Issues, 32 (4): 369-392.
Stride, Chr. and Ffion Th., Chamorro, A. M. (2019). Commemorating tragic heroes: statuary of soccer players who died mid career. Soccer and Society, 20 (3): 431-453.
Tilley, C., 1994. A Phenomenology of landscape: places, paths and monuments. Oxford: Berg.
Webb, E. (2005). René Girard and the Symbolism of Religious Sacrifice. Anthropoetics: The Journal of Generative Anthropology XI (1):1-9. http://anthropoetics.ucla.edu/ap1101/webb/
Zaimakis Y., (2018) Football fan culture and politics in modern Greece: the process of fandom radicalization during the austerity era, Soccer & Society, 19 (2), 252-270.
Λήψεις
Δημοσίευση
Πώς να δημιουργήσετε Αναφορές
Τεύχος
Ενότητα
Άδεια
Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.
