Πληροφορίες για Υπευθύνους βιβλιοθηκών

Το περιοδικό Ελεύθερνα: Περιοδικό της Ψυχολογίας και των Επιστημών της Συμπεριφοράς έχει στη διάθεσή του ένα ευρύ κατάλογο κριτών από όλα τα πεδία της Ψυχολογίας και των Επιστημών Συμπεριφοράς.

Η βασική φιλοσοφία της αξιολόγησης μιας εργασίας

Ο σκοπός της κρίσης μιας εργασίας είναι η βελτίωση της ποιότητας της κρινόμενης εργασίας και του υλικού που τελικά θα δημοσιευθεί. Η ευσυνείδητη κρίση μιας εργασίας αποτελεί μια χρονοβόρα αλλά και ουσιαστική διαδικασία η οποία θα διασφαλίζει την ποιότητα του περιοδικού. Εκ μέρους της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε η κρίση να είναι δίκαιη, απαλλαγμένη από προκαταλήψεις και έγκαιρη. Η απόφαση για την αποδοχή ή την απόρριψη μιας εργασίας βασίζεται στη συμβολή της στην επιστήμη, την πρωτοτυπία, την σαφήνεια, την εγκυρότητα της εργασίας αλλά και της σχέσης αυτής με τη σκοποθεσία του περιοδικού.

Βήμα 1^ο

Πριν την αποδοχή της πρόσκλησης για κρίση

Πριν την αποδοχή ή την απόρριψη της πρόσκλησης για κρίση, οι κριτές θα πρέπει να αναζητήσουν απαντήσεις στις εξής ερωτήσεις:

• Είναι συναφές το εμπειρικό/θεωρητικό πεδίο της εργασίας με το πεδίο εξειδίκευσης των κριτών; Οι κριτές θα πρέπει να αποδεχθούν την πρόσκληση για κρίση μόνο στην περίπτωση που μπορούν να αποστείλουν μια υψηλής ποιότητας αξιολόγηση.
• Υπάρχει ενδεχόμενη σύγκρουση συμφερόντων (περιπτώσεις ανταγωνιστικότητας, συνεργασίας ή άλλης σχέσης με οποιονδήποτε από τους συγγραφείς της εργασίας); Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να γίνει σχετική ενημέρωση προς τον Διευθυντή Σύνταξης του περιοδικού.
• Έχει ο κριτής τον απαραίτητο διαθέσιμο χρόνο για να ολοκληρώσει την κρίση της εργασίας; Επειδή η διαδικασία της κρίσης μιας εργασίας προϋποθέτει αρκετή δουλειά και χρόνο, πριν δεσμευτεί ο κριτής θα πρέπει να διασφαλίσει ότι μπορεί να αποστείλει την αξιολόγησή του εντός της προκαθορισμένης προθεσμίας. Σε περίπτωση που ο κριτής επιθυμεί να αποδεχτεί την πρόσκληση για κρίση αλλά χρειάζεται περισσότερες μέρες για να αξιολογήσει τη εργασία θα πρέπει να επικοινωνήσει με τον Διευθυντή Σύνταξης.

Η απάντηση των κριτών προς την πρόσκληση θα πρέπει να είναι άμεση ακόμα και στην περίπτωση απόρριψης της. Οποιαδήποτε καθυστέρηση σε αυτό το στάδιο, παρακωλύει τη διαδικασία κρίσης και παρατείνει την αναμονή του συγγραφέα. Σε περίπτωση που ο κριτής απορρίψει την πρόσκληση, εάν είναι εφικτό, μπορεί να προτείνει στον Επιμελητή Έκδοσης κάποιον συνάδελφό τους με παρόμοια εξειδίκευση, επισυνάπτοντας το ονοματεπώνυμό του και τις λοιπές πληροφορίες επικοινωνίας μαζί του, ο οποίος θα μπορούσε να αναλάβει την αξιολόγηση της συγκεκριμένης εργασίας.

Βήμα 2^ο

Αξιολόγηση της εργασίας

Σε περίπτωση που ο κριτής αποδεχθεί την πρόσκληση, θα πρέπει να χειριστεί το υλικό που αφορά την υπό κρίση εργασία με απόλυτη εχεμύθεια και εμπιστευτικότητα. Οι κριτές θα πρέπει να διατηρούν εμπιστευτικότητα σε όλα τα στάδια της κρίσης. Αυτό σημαίνει ότι οι κριτές δεν θα πρέπει να μοιραστούν οτιδήποτε αφορά την υπό κρίση εργασία με κανέναν συνάδελφο και δεν θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν οποιαδήποτε σχετική πληροφορία σε δική τους εργασία, πριν την επίσημη εξουσιοδότηση από τον Διευθυντή Σύνταξης του περιοδικού.

Οι κριτές θα πρέπει να μεριμνήσουν για τα ακόλουθα προκειμένου να προχωρήσουν στη διαδικασία της κρίσης:

Πρόσβαση των κριτών στη εργασία που πρόκειται να αξιολογήσουν: Η διαχείριση της διαδικασίας κρίσης θα γίνει μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του περιοδικού. Προκειμένου ο κριτής να έχει πρόσβαση στην εργασία αλλά και τη δυνατότητα αποστολής της κρίσης του, θα πρέπει να επιλέξει το σύνδεσμο που υποδεικνύεται στο ηλεκτρονικό μήνυμα της πρόσκλησης, ο οποίος θα του δώσει τη δυνατότητα πρόσβασης στην εργασία. Εάν ο κριτής αντιμετωπίσει οποιαδήποτε δυσκολία θα πρέπει να απευθυνθεί στον Αναπληρωτή Διευθυντή Σύνταξης.

Εξοικείωση των κριτών με τις οδηγίες του περιοδικού: Πριν την έναρξη συγγραφής της αξιολόγησης της εργασίας, οι κριτές θα πρέπει να εξοικειωθούν με τις οδηγίες που δίνονται από το περιοδικό και αφορούν τόσο τη σκοποθεσία του περιοδικού όσο και τις οδηγίες προς τους συγγραφείς.

Διαδικασία αξιολόγησης των εργασίας: Παρακάτω δίνονται οι βασικοί άξονες για την αξιολόγηση των εργασιών:

• Σύνδεση της εργασίας με το πεδίο της Ψυχολογίας και των Επιστημών της Συμπεριφοράς: Σε ποιο βαθμό η εργασία συμβάλλει σε ένα γόνιμο και παραγωγικό διάλογο στο πεδίο της Ψυχολογίας και των Επιστημών της Συμπεριφοράς; Σε ποιο βαθμό η εργασία αφορά το αναγνωστικό κοινό του συγκεκριμένου περιοδικού αλλά και το ίδιο το περιοδικό; Κατά πόσο ο/η συγγραφέας αναδεικνύει τη σύνδεση του κειμένου με την Ψυχολογία και τις Επιστήμες της Συμπεριφοράς;

• Πρωτοτυπία περιεχόμενου: Κατά πόσο οι απόψεις των συγγραφέων εισάγουν καινούρια προβληματική/προοπτική στο χώρο της Ψυχολογίας και των Επιστημών της Συμπεριφοράς; Αν απηχούν απόψεις που έχουν δημοσιευτεί και αλλού, αναγνωρίζεται αυτό από τους συγγραφείς μέσα στη εργασία;
• Οργάνωση και συνοχή της εργασίας: Σε ποιο βαθμό οι ενότητες / υπο-ενότητες της εργασίας παρουσιάζουν μια οργάνωση τέτοια που η κάθε μια να αντανακλά σαφώς και πλήρως το περιεχόμενό της; Κατά πόσο η οργάνωση του κειμένου ακολουθεί μια αλληλουχία και συνοχή τέτοια, που να διευκολύνει το αναγνωστικό κοινό να παρακολουθήσει τη σκέψη των συγγραφέων; Κατά πόσο οι συγγραφείς υποστηρίζουν το υπό μελέτη ζήτημα με σαφήνεια; Είναι η επιχειρηματολογία των συγγραφέων πειστική και εμπεριστατωμένη;

Η αξιολόγηση των κριτών θα βοηθήσει: α) τον Διευθυντή Σύνταξης του περιοδικού να αποφασίσει κατά πόσο θα γίνει δεκτή προς δημοσίευση ή όχι η εργασία, και β) τον συγγραφέα, προκειμένου να βελτιώσει το κείμενο της εργασίας του. Για τους παραπάνω λόγους, η συνολική αξιολόγηση, οι γενικές αλλά και οι ειδικές παρατηρήσεις των κριτών είναι ιδιαίτερα σημαντικές.

Η αξιολόγηση μιας εργασίας θα πρέπει να χωρίζεται σε 2 μέρη:

1. σχόλια που απευθύνονται προς τον Διευθυντή Σύνταξης.
2. σχόλια που απευθύνονται προς τον Διευθυντή Σύνταξης και τους συγγραφείς.

Όσον αφορά τα σχόλια προς τον Διευθυντή Σύνταξης, αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν την πρόταση του κριτή για την εργασία και ιδιαίτερα την τεκμηρίωση του κριτή για την πρόταση αυτή. Η τεκμηρίωση μπορεί να αφορά την επιστημονική αρτιότητα, την καινοτομία, την ποιότητα, τη συμβολή στην επιστήμη και τη συνάφεια της εργασίας με το συγκεκριμένο περιοδικό.

Σχετικά με τα σχόλια που απευθύνονται προς τον Διευθυντή Σύνταξης και τους συγγραφείς, η αξιολόγηση μπορεί να αρχίζει με μια σύντομη περίληψη της εργασίας μετά από την πρώτη ανάγνωση του κριτή. Στη συνέχεια, σε μια αριθμημένη λίστα, ο κριτής θα πρέπει να εξηγήσει κάθε ζήτημα χωριστά που θεωρεί ότι θα πρέπει να διευθετηθεί. Η ενότητα αυτή μπορεί να χωριστεί σε δυο υπο-ενότητες: τα σημαντικά ζητήματα (major issues) και τα ζητήματα δευτερεύουσας σημασίας (minor issues). Ενδεικτικά, στην ενότητα των σημαντικών ζητημάτων, συμπεριλάβετε τα προβλήματα που αφορούν την μέθοδο και την ανάλυση, ενώ στην ενότητα των ζητημάτων δευτερεύουσας σημασίας αναφέρετε εκείνα που αφορούν τη δυσκολία στην ανάγνωση των πινάκων/διαγραμμάτων, σημεία που χρειάζονται περισσότερη επεξήγηση και συστάσεις για διαγραφή ενοτήτων που δεν είναι απαραίτητες.

Γενικά, οι κριτές θα πρέπει να είναι ειλικρινείς, εποικοδομητικοί και ευγενικοί στα σχόλιά τους προς τους συγγραφείς. Τα σχόλια των κριτών θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο πλήρη και λεπτομερή, χωρίς να περιλαμβάνουν τις προσωπικές πληροφορίες του κριτή. Ο κριτής θα πρέπει να εξηγεί και να υποστηρίζει την αξιολόγησή του με επιχειρήματα και βιβλιογραφικές αναφορές (εάν χρειαστεί) προκειμένου να βοηθήσει τόσο τον Διευθυντή Σύνταξης όσο και τον συγγραφέα να κατανοήσουν πλήρως την αιτιολόγηση/τεκμηρίωση των σχολίων του. Η κρίση μιας εργασίας θα πρέπει να είναι δίκαιη και αντικειμενική. Σχόλια που παραπέμπουν σε συγκεκριμένα σημεία της εργασίας είναι ιδιαίτερα εποικοδομητικά. Σε περίπτωση που ο κριτής θεωρεί ότι δεν κατέχει πλήρως κάποια ζητήματα που αφορούν την κρινόμενη εργασία, τότε θα πρέπει να διατυπώνει ξεκάθαρα αυτή την αδυναμία.

Η προσωπική κριτική προς τον συγγραφέα θα πρέπει να αποφεύγεται σε κάθε περίπτωση. Εάν η έρευνα που περιγράφει η εργασία είναι σχεδιασμένη με ανεπαρκή τρόπο, η οποιαδήποτε κριτική θα πρέπει να αφορά την έρευνα καθαυτή, και όχι τον ερευνητή. Η προσωπική κριτική προς τον συγγραφέα της εργασίας κατά πάσα πιθανότητα θα οδηγήσει τον συγγραφέα στο να αγνοήσει τα χρήσιμα σχόλια, καθιστώντας την αξιολόγηση της εργασίας λιγότερο χρήσιμη.

Παρακάτω δίνονται (ενδεικτικά) μερικά ερωτήματα τα οποία θα πρέπει να απαντηθούν κατά τη διάρκεια αξιολόγησης μιας εμπειρικής και μιας θεωρητικής εργασίας:

Ερωτήματα για τις ερευνητικές εργασίες:

• Γιατί είναι σημαντική η διεξαγωγή της συγκεκριμένης μελέτης;
• Υπάρχει άμεση συνάφεια ανάμεσα στον τίτλο, την περίληψη, τις λέξεις κλειδιά και τα συμπεράσματα της εργασίας με τα βασικά σημεία της εργασίας;
• Είναι ο τρόπος συγγραφής της εργασίας ακριβής, ευανάγνωστος, ενδιαφέρων, χωρίς επαναλήψεις;
• Έχουν εφαρμοστεί αυστηρά οι ηθικές και δεοντολογικές αρχές κατά τη διεξαγωγή της μελέτης; Υπάρχει σχετική έγκριση από Επιτροπή Ηθικής και Δεοντολογίας της Έρευνας του Εκπαιδευτικού Ιδρύματος/Ερευνητικού Κέντρου/Φορέα στο πλαίσιο του οποίου διεξήχθη η παρούσα έρευνα;
• Είναι ξεκάθαρα διατυπωμένες οι ερευνητικές υποθέσεις, ο σκοπός και το αντικείμενο της μελέτης;
• Αναφέρονται με σαφήνεια οι συμμετέχοντες καθώς και τα κριτήρια εισόδου και αποκλεισμού από τη μελέτη;
• Είναι επαρκής η περιγραφή της μεθόδου ή της διαδικασίας συλλογής των δεδομένων της μελέτης;
• Είναι σαφής και ξεκάθαρη η περιγραφή και παρουσίαση των αποτελεσμάτων της μελέτης;
• Είναι κατάλληλη η στατιστική ανάλυση και η εφαρμογή των στατιστικών μεθόδων για την ανάλυση των δεδομένων;
• Υποστηρίζονται τα αποτελέσματα από τα δεδομένα της εργασίας; Είναι δυνατή η επαλήθευση μέσω των σχετικών πινάκων/διαγραμμάτων;
• Γίνεται σε βάθος ερμηνεία των αποτελεσμάτων της παρούσας μελέτης;
• Αναφέρονται με σαφήνεια οι περιορισμοί της έρευνας;
• Αναφέρονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της μελέτης σε σχέση με προϋπάρχουσες μελέτες; Γίνεται συζήτηση και ερμηνεία των διαφορετικών συμπερασμάτων;
• Γίνεται συζήτηση των επιπτώσεων των αποτελεσμάτων (σε θεωρητικό και εμπειρικό επίπεδο); Συζητούνται οι εφαρμογές των αποτελεσμάτων;
• Συζητούνται οι προοπτικές για περαιτέρω έρευνα;
• Υποστηρίζουν επαρκώς οι βιβλιογραφικές αναφορές το περιεχόμενο της εργασίας;
• Ανταποκρίνεται ο τρόπος γραφής της εργασίας με τις Οδηγίες για τους συγγραφείς που δίνονται από το περιοδικό
• Έχει γίνει μέριμνα εκ μέρους των συγγραφέων σχετικά με την έκταση της εργασίας; Υπάρχουν ενότητες της εργασίας που θα πρέπει να διευρυνθούν, να συμπυκνωθούν, να συνδυαστούν ή να διαγραφούν;

Ερωτήματα για τις εργασίες ανασκόπησης

• H βιβλιογραφική ανασκόπηση αναφέρεται με σαφήνεια σε μια ερευνητική υπόθεση ή θέμα;
• Καθορίζονται με σαφήνεια τα όρια της ανασκόπησης;
• Περιγράφεται επαρκώς η μεθοδολογία προκειμένου να είναι εφαρμόσιμη από άλλους ερευνητές;
• Περιγράφονται με σαφήνεια τα κριτήρια επιλογής και αποκλεισμού των μελετών;
• Είναι πιθανό να μην έχουν συμπεριληφθεί σχετικές μελέτες;
• Περιγράφεται με σαφήνεια η μεθοδολογία ανάλυσης και σύνθεσης των δεδομένων από τις μελέτες;
• Περιγράφονται επαρκώς τα τελικά αποτελέσματα της ανασκόπησης; Στην περίπτωση που η ανασκόπηση αφορά μελέτες, είναι τα αποτελέσματα της μιας μελέτης παρόμοια με εκείνα της επόμενης; Εάν όχι, περιγράφονται και ερμηνεύονται οι πιθανές αιτίες;
• Υπάρχει λογική ακολουθία ανάμεσα στα αποτελέσματα και στα συμπεράσματα της ανασκόπησης;
• Σε ποιο βαθμό οι συγγραφείς αναπτύσσουν με κριτικό τρόπο τη δική τους προοπτική στην ήδη υπάρχουσα βιβλιογραφία ή επίσης την απευθύνουν κριτικά στο ίδιο το κείμενό τους;
• Αναφέρονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ανασκόπησης σε σχέση με προϋπάρχουσες σχετικές ανασκοπήσεις; Αναφέρονται οι περιορισμοί της ανασκόπησης;
• Παρέχει η βιβλιογραφική ανασκόπηση προοπτική για περαιτέρω έρευνα;

Μετά την συγγραφή της αξιολόγησης, οι κριτές θα πρέπει να κάνουν τη σύστασή τους για την υπό κρίση εργασία λαμβάνοντας υπόψη τους τις παρακάτω τέσσερις κατηγορίες:

Αποδεκτή για δημοσίευση χωρίς τροποποιήσεις: η κρίση αυτή καταδεικνύει ότι, σύμφωνα με τον κριτή, η εργασία ικανοποιεί τα βασικά κριτήρια που αφορούν την επιστημονική αρτιότητα, την καινοτομία, την ποιότητα, τη σημασία και την καταλληλότητα δημοσίευσης της εργασίας στο συγκεκριμένο περιοδικό.

Αποδεκτή για δημοσίευση με μικρές τροποποιήσεις: η κρίση αυτή καταδεικνύει ότι, σύμφωνα με τον κριτή, απαιτούνται περιορισμένες διορθώσεις και εντός σύντομου χρονικού διαστήματος προκειμένου το κείμενο της εργασίας να ικανοποιήσει τα κριτήρια της δημοσίευσης. Μικρές τροποποιήσεις είναι εκείνες που μπορούν να προσδιοριστούν με σαφήνεια από τον κριτή και να πραγματοποιηθούν από το συγγραφέα με μικρή προσπάθεια. Οι κριτές δημιουργούν ένα αριθμημένο κατάλογο διορθώσεων – τροποποιήσεων και την αποστέλλουν στον Αναπληρωτή Διευθυντή Σύνταξης. Το κείμενο κατά κανόνα δεν απαιτεί περαιτέρω κρίση.

Αποδεκτή για δημοσίευση κατόπιν σημαντικών τροποποιήσεων: η κρίση αυτή καταδεικνύει ότι, σύμφωνα με τον κριτή, απαιτούνται σημαντικές διορθώσεις προκειμένου η εργασία να ικανοποιήσει τα κριτήρια δημοσίευσης. Οι κριτές δημιουργούν ένα αριθμημένο κατάλογο διορθώσεων – τροποποιήσεων και την αποστέλλουν στον Αναπληρωτή Διευθυντή Σύνταξης. Ο συγγραφέας οφείλει να απαντήσει εάν ενδιαφέρεται να συνεχίσει και είναι διατεθειμένος να προβεί σε διορθώσεις. Το κείμενο πολύ πιθανόν να απαιτεί περαιτέρω κρίση.

Μη αποδεκτή για δημοσίευση στην παρούσα μορφή: η κρίση αυτή καταδεικνύει ότι, σύμφωνα με τον κριτή, η εργασία δεν μπορεί να θεωρηθεί δυνάμει δημοσιεύσιμη ή ότι απαιτούνται εξαιρετικά σημαντικές διορθώσεις.

Η τελική απόφαση για την δημοσίευση της εργασίας γίνεται από τον Διευθυντή Σύνταξης του περιοδικού. Ο Επιμελητής Έκδοσης θα λάβει υπόψη του όλες τις απόψεις και είναι πιθανό να ζητήσει και για επιπλέον γνώμη ή να ζητήσει από τον συγγραφέα μια διορθωμένη εκδοχή της εργασία πριν λάβει την τελική απόφαση. Το σύστημα υποβολής του περιοδικού παρέχει στους κριτές μια ενημέρωση της τελικής απόφασης.

Βήμα 3^ο

Μετά την αξιολόγηση της εργασίας

Οι κριτές δεν θα πρέπει να ξεχνούν ότι ακόμα και μετά την ολοκλήρωση αξιολόγησης της εργασίας οποιοδήποτε υλικό αφορά την κρινόμενη εργασία θα πρέπει να παραμείνει εμπιστευτικό. Αυτό σημαίνει ότι οι κριτές δεν θα πρέπει να μοιράζονται οποιαδήποτε πληροφορία για την υπό κρίση εργασία με οποιονδήποτε άλλο συνάδελφο και δεν θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν οποιαδήποτε σχετική πληροφορία σε δική τους εργασία, πριν την επίσημη εξουσιοδότηση από τον Διευθυντή Σύνταξης του περιοδικού.

Μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης της εργασίας, οι κριτές θα έχουν τη δυνατότητα να λάβουν αναγνώριση της συνεισφοράς τους στην αξιολόγηση της εργασίας. Η ηλεκτρονική πλατφόρμα του περιοδικού δίνει τη δυνατότητα μιας σελίδας προσωπικού προφίλ καθώς και ευχαριστήριας επιστολής εκ μέρους του Διευθυντή Σύνταξης.

Τέλος, ευχαριστούμε θερμά όλους τους κριτές που με την επιστημονική τους επάρκεια και αρτιότητα αλλά και το χρόνο που διαθέτουν για την πολύτιμη ανατροφοδότηση τους στις κρινόμενες εργασίες συμβάλλουν τα μέγιστα στην ποιοτική αναβάθμιση του περιοδικού. Αναμένουμε τη μεγιστοποίηση της ανταπόκρισής των κριτών του περιοδικού για την επίτευξη ακόμη υψηλότερων στόχων.

Ενθαρρύνουμε τους βιβλιοθηκονόμους ερευνητικών ιδρυμάτων να περιλαμβάνουν το περιοδικό αυτό στις συλλογές ηλεκτρονικών περιοδικών και πηγών πληροφόρησης των βιβλιοθηκών τους.
Το σύστημα ηλεκτρονικής δημοσίευσης (OJS) που χρησιμοποιεί το περιοδικό, είναι ανοικτού κώδικα. (Διαβάστε περισσότερα για το Open Journal Systems).