Η έννοια της ανθεκτικότητας κατά την εφηβεία: θέματα θεωρητικού ορισμού και μεθοδολογικού σχεδιασμού

Περίληψη

Το κείμενο αποσκοπεί στην μελέτη των εννοιολογικών κατασκευών που αφορούν στα φαινόμενα της ανθεκτικότητας κατά την εφηβική ηλικία, δηλαδή στις δυναμικές εκείνες διαδικασίες που ευνοούν την ομαλή προσαρμογή του ατόμου κάτω από δυσχερείς συνθήκες. Παράλληλα εξετάζονται οι μεθοδολογικές διαστάσεις οι οποίες υπογραμμίζουν τον θεωρητικό καθορισμό των πλαισίων της ανθεκτικότητας. Παρουσιάζονται επιλεκτικά οι σταθμοί στην έρευνα της ανθεκτικότητας από τα πρώτα της στάδια, όπως και οι πιο σύγχρονες προβληματικές σχετικά με τον λειτουργικό ορισμό της, στα πλαίσια του διαδικαστικού μοντέλου άγχους, ως το εξελικτικό αποτέλεσμα των αλληλεπιδραστικών διαδικασιών ανάμεσα σε παράγοντες κινδύνου και σε παράγοντες ή μηχανισμούς προστασίας. Οι τελευταίοι πηγάζουν τόσο από ενδοψυχικά χαρακτηριστικά του ατόμου (π.χ. στρατηγικές αντιμετώπισης άγχους, ευφυΐα, αυτοέλεγχος), όσο και από ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος (π.χ. σχέσεις μέσα την οικογένεια, κοινωνική στήριξη). Δίνεται έμφαση στη σημασία του πλαισίου μέσα στο οποίο διαμείβονται οι διαδικασίες που διευκολύνουν ή δυσχεραίνουν την εμφάνιση φαινομένων ανθεκτικότητας για τον ακριβή προσδιορισμό των αλληλεπιδραστικών σχέσεων ανάμεσα στις εμπλεκόμενες μεταβλητές. Επίσης, μελετώνται οι τύποι των επιδράσεων διαφόρων μεταβλητών και τα αντίστοιχα μοντέλα προστασίας που προκύπτουν, ενώ συζητούνται δύο διαφορετικές μεταξύ τους αλλά συμπληρωματικές μεθοδολογικές αναλυτικές προσεγγίσεις των παραπάνω μοντέλων. Τέλος, προσφέρονται κατευθύνσεις για μελλοντικές ερευνητικές προσπάθειες, οι οποίες να αντανακλούν και να προεκτείνουν τα σύγχρονα επιτεύγματα στους τομείς της οριοθέτησης της εφηβικής ανθεκτικότητας στα πλαίσια που προδιαγράφονται στις σελίδες αυτές.