H Διπολική Διαταραχή ως διαταραχή νευρωνικής πλαστικότητας

Περίληψη

Η Διπολική Διαταραχή (ΔΔ) είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα διαταραχή του συναισθήματος, η οποία χαρακτηρίζεται από κυκλικές εναλλαγές καταθλιπτικών και μανιακών επεισοδίων. Αν και τα τελευταία χρόνια υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις στον τομέα της έρευνας και ιδίως της γενετικής, το ακριβές νευροβιολογικό υπόστρωμα της διαταραχής καθώς και ο θεραπευτικός μηχανισμός δράσης των σταθεροποιητικών της διάθεσης δεν έχουν ακόμα διαλευκανθεί. Η χαρακτηριστική ετερογένεια ως προς την συμπτωματολογία των διπολικών ασθενών καθώς και η απουσία μοντέλων σε πειραματόζωα που να αντικατοπτρίζουν το πλήρες φάσμα της διαταραχής έχουν αποτελέσει τροχοπέδη στην προσπάθεια κατανόησης της παθοφυσιολογίας και την προαγωγή της φαρμακοθεραπείας της διαταραχής. Οι σύγχρονες θεωρίες πρεσβεύουν ότι οι συναισθηματικές διαταραχές, που έχουν σε μεγάλο βαθμό γενετικό υπόστρωμα, μπορούν να γίνουν καλύτερα αντιληπτές στο ευρύτερο πλαίσιο των διαταραχών της νευρωνικής πλαστικότητας του εγκεφάλου. Αυτό στηρίζει την υπόθεση ότι σχετίζονται περισσότερο με διαταραχές πολύπλοκων κυκλωμάτων ενδοκυττάριας διαβίβασης σήματος και συναπτικής πλαστικότητας, παρά με μια απλή δυσλειτουργία ενός νευροδιαβιβαστικού συστήματος. Αλλοιώσεις στο επίπεδο της μεταφοράς σημάτων εντός των νευρικών κυττάρων αλλά και μεταξύ τους καθώς και ποικίλες άλλες δομικές και λειτουργικές αλλαγές συνιστούν διαφορετικά επίπεδα νευρωνικής πλαστικότητας, τα οποία φαίνεται ότι είναι διαταραγμένα στη ΔΔ. Η εργασία αυτή αποτελεί μια σφαιρική ανασκόπηση ευρημάτων αναφορικά με ελλείμματα σε διαφορετικά επίπεδα νευρωνικής πλαστικότητας στη ΔΔ. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στα ενδοκυττάρια μονοπάτια διαβίβασης σήματος τα οποία φαίνεται ότι δυσλειτουργούν σε πολλαπλά επίπεδα. Πιο συγκεκριμένα, αλλοιώσεις σε διάφορα επίπεδα των ενδοκυττάριων μονοπατιών της κυκλικής μονοφωσφορικής αδενοσίνης (cAMP), του μεταβολισμού των φωσφολιπιδίων και του αραχιδονικού οξέος, της ασβεστιο-εξαρτώμενης κινάσης της καλμοδουλίνης, της κινάσης της συνθάσης του γλυκογόνου 3 (GSK-3), της ρυθμιζόμενης από εξωκυττάριο σήμα κινάσης (ERK) καθώς και του μονοπατιού των νευροτροφινών φαίνεται να σχετίζονται με την παθοφυσιολογία της διαταραχής. Επιπρόσθετα στις αλλαγές στην ενδοκυττάρια διαβίβαση σήματος, οι διπολικοί ασθενείς φαίνεται ότι παρουσιάζουν και διαταραχές σε επίπεδο μορφολογίας των κυττάρων του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) και συγκεκριμένα των νευρώνων και των κυττάρων της γλοίας. Συνολικά, όλες αυτές οι δυσλειτουργίες αντικατοπτρίζονται ως δομικές και λειτουργικές αλλοιώσεις περιοχών που παίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του συναισθήματος στον εγκέφαλο των διπολικών ασθενών. Τα δεδομένα αυτά συνηγορούν στην ύπαρξη ποικίλων ελλειμμάτων σε πολλά διαφορετικά επίπεδα νευρωνικής πλαστικότητας στην ΔΔ. Αυτές οι διαταραχές σε κρίσιμα νευρωνικά κυκλώματα που εμπλέκονται στη ρύθμιση των συναισθημάτων έχουν ως αποτέλεσμα τη σχετική συμπτωματολογία με τη χαρακτηριστική εναλλαγή καταθλιπτικών και μανιακών επεισοδίων. Εν κατακλείδι, η σύγχρονη έρευνα προτείνει ότι ελλείμματα στην ικανότητα αλλαγής και προσαρμογής των νευρωνικών κυκλωμάτων των διπολικών ασθενών μπορούν να οδηγήσουν στην υποκείμενη συμπτωματολογία και την εναλλαγή συναισθηματικών επεισοδίων.