Minoan Thalassocracy: The Senecan Version

Abstract

Η Φαίδρα του Σενέκα, σε αντίθεση με τον σωζόμενο δεύτερο Ιππόλυτο του Ευριπίδη, διακρίνεται για τη διάχυτη παρουσία του κρητικού μύθου. Ο Ρωμαίος δραματουργός εκμεταλλεύεται κυρίως τη νοσηρή ερωτική προϊστορία της οικογένειας της Φαίδρας. Το θέμα της εργασίας αυτής είναι μια διαφορετική πτυχή της παρουσίας του κρητικού στοιχείου στο δράμα αυτό, δηλαδή η ενσωμάτωση της κρητικής θαλασσοκρατίας στην ερωτική θεματική του έργου. Για το στοιχείο αυτό δεν υπάρχει οποιαδήποτε μαρτυρία στις σωζόμενες πηγές του μύθου του Ιππόλυτου εκτός από μία επιγραμματική αναφορά στον Οβίδιο (Her. 4, 157).
Ο μονόλογος της Φαίδρας, με τον οποίο η ηρωίδα πρωτοεμφανίζεται στη σκηνή, ανοίγει με μιαν αποστροφή στην πατρίδα της, τη θαλασσοκράτειρα Κρήτη (στ. 85 κεξ.). Το παράπονο της ηρωίδας είναι που η Κρήτη, παρά τη θαλάσσια ισχύ της που εκτείνεται μέχρι τα βάθη της Ανατολής, την πάντρεψε με εχθρό και την παρέδωσε ως όμηρο σε μισητό οίκο. Η αντίθεση αυτή είναι η πρώτη από μια σειρά από αντιθέσεις στο πλαίσιο των οποίων εντάσσεται και λειτουργεί η κρητική θαλασσοκρατία.
Εντοπίζουμε κατ'αρχάς την αντίθεση του χώρου της Αττικής στο μονόλογο του Ιππόλυτου που προηγείται προς τον χώρο της Κρήτης στο μονόλογο της Φαίδρας. Μέσα στην ίδια την αποστροφή προς την Κρήτη εμφανίζεται η αντίθεση ανάμεσα στην απεραντωσύνη της θάλασσας και στην τωρινή ομηρεία της Φαίδρας. Στο ευρύτερο πλαίσιο του μονολόγου της Φαίδρας ο ανοιχτός χώρος της θάλασσας λειτουργεί αντιθετικά προς τον κλειστό χώρο του σκοτεινού έρωτα της ηρωίδας και των καταβολών του. Μια άλλη αντίθεση διαμορφώνεται ανάμεσα στον ανοιχτό χώρο, όπου κινείται η Φαίδρα. Μεταφραζόμενη σε θεματικές και ιδεολογικές κατηγορίες η αντίθεση αυτή αγκαλιάζει σε διάφορα επίπεδα του έργου ένα ευρύτατο φάσμα άλλων αντιθέσεων: ελευθερία και περιορισμός, κυνηγός και θήραμα, ερωτική αποχή και έρωτας, vita agrestis (rus) και vita urbana (urbs). Μέσα από την εικόνα των θαλασσών η Φαίδρα αναπολεί το ελ εύθερο παρελθόν της επιδιώκοντας να ταυτιστεί με τον Ιππόλυτο. Πίσω από την κυριαρχία του θαλάσσιου χώρου, που περιγράφει η αποστροφή στην Κρήτη, υποκρύπτεται η μύχια επιθυμία της Φαίδρας να ταυτιστεί με τον Ιππόλυτο, παρόλο που η ηρωίδα δεν συνειδητοποιεί τη βαθύτατη εσωτερική αντίφαση αυτής της επιθυμίας. Τέλος στο σύνολο του δράματος εμφανίζεται η αντίθεση ανάμεσα στη στεριά, που είναι ο χώρος του Ιππόλυτου, και στη θάλασσα, που είναι ο χώρος της Φαίδρας.