Θέαση και θεϊκή αποκάλυψη σε δραματικά και μη δραματικά συμφραζόμενα

Περίληψη

Στην παρούσα εργασία εξετάζεται η διαδικασία και δυναμική της θέασης (με την ευρεία έννοια της παρουσίας, παρακολούθησης και συμμετοχής) όχι ως αυτόνομου φαινομένου, αλλά ως μέρους μίας διαδραστικής λειτουργίας, μέσα σε συγκεκριμένα τελετουργικά πλαίσια στην Αθήνα των κλασικών χρόνων. Επισημαίνεται η σημασία της θέασης ως σύνθετης εμπειρίας, που απευθύνεται στο σύνολο των αισθήσεων, αλλά και ο ρόλος της ως καθοριστικού μέρους της τελετουργικής πράξεως και της επικοινωνιακής διαδικασίας (μέσα στο τρίπολο «θεοί - άνθρωποι λειτουργοί - άνθρωποι θεατές»)· ταυτόχρονα, τονίζεται η αλληλεξάρτηση μεταξύ θεάματος (- ακροάματος) και θεωμένων (ακροωμένων, παρισταμένων), μία σχέση που αναδεικνύεται και λεξιλογικά με τη χρήση του όρου θεωρία, ενός όρου με αμφισβητούμενη ετυμολογική προέλευση και πολλαπλά σημασιολογικά επίπεδα. Ο όρος αυτός, αλλά και το αλληλένδετο θέασης και θεάματος φαίνεται να έχουν ιδιαίτερη σημασία για το φαινόμενο του θεάτρου και να προβάλλουν επιτατικά στις Βάκχες του Ευριπίδη. Όπως φαίνεται από την προλογική ρήση των Βακχώv, βασικό διακύβευμα δεν αποτελεί η έλευση ή γενικώς η υποδοχή του θεού στη Θήβα, αλλά το εμφαvή γενέσθαι τόv Διόvυσοv, το εvδείξεσθαι, και γι' αυτό η δυναμική που αναπτύσσεται μεταξύ τελετουργικού θεάματος και θεάσεως αποτελεί το βασικό άξονα της δράσεως στις Βάκχες. Όπως υποστηρίζεται, η δυναμική αυτή απεργάζεται την αποκαλυπτική και καταστροφική τροχιά των εξελίξεων, που επιτρέπει την υποστασιοποίηση της τραγικής θεωρίας - με τρόπο, βέβαια, παράδοξο, αφού το εμφαίvειv τοv θεόv επιτελείται με εστιακό κέντρο τον Πενθέα - πάσχοντα άνθρωπο.