Κοινωνικό φαντασιακό και αλήθεια στη σκέψη του Κορνήλιου Καστοριάδη

Περίληψη

Σε όλο το έργο του ο Κορνήλιος Καστοριάδης επιχειρεί να ανοίξει έναν θεωρητικό δρόμο πέρα από τον αντικειμενισμό και τον σχετικισμό. Μας προσφέρει έτσι τις βασικές γραμμές μιας εναλλακτικής αντίληψης περί αλήθειας, η οποία θα πρέπει να συνδεθεί με την κοινωνική πρακτική και το κοινωνικό-ιστορικό πλαίσιό της. Εκκινώντας από την κριτική της λειτουργιστικής και της στρουκτουραλιστικής θεωρίας περί κοινωνικών θεσμών, ο Καστοριάδης συγκρότησε τη δική του θεώρηση του «κοινωνικού φαντασιακού» ως του κοινού κόσμου νοημάτων μια ορισμένης κοινωνίας που δεν είναι ούτε απολύτως αναγκαίος ούτε απολύτως ενδεχομενικός. Με αυτή τη θεωρία ο Καστοριάδης υπερβαίνει τον σχετικιστικό εθνοκεντρισμό με το διπλό επιχείρημα ότι η μερικότητα της ιστορικής μας προοπτικής αποτελεί αφενός έναν οιονεί υπερβατολογικό όρο κάθε γνώσης μας και, αφετέρου, την καθορίζει επίσης με θετικό τρόπο: Η συνειδητοποίηση της μερικότητάς μας μπορεί να μας οδηγήσει στην αυτοκριτική και στη συνακόλουθη δημιουργία νέων κοινωνικών φαντασιακών σημασιών. Εντέλει τα επιχειρήματα του Καστοριάδη μπορούν να θεωρηθούν ως μια σημαντική συμβολή στην ευρύτερη συζήτηση γύρω από τη δυνατότητα μιας κριτικής ερμηνευτικής.