Η ρητορική μιας αντιδόσεως: [Δ.] 42 Προς Φαίνιππον

Περίληψη

Ο [Δ.] 42 είναι η βασική λογοτεχνική πηγή που διαθέτουμε για την αποκαλούμενη αντίδοσιν, μια διαδικασία που αποτελούσε ασφαλιστική δικλίδα στο πλαίσιο του συστήματος ανάθεσης λειτουργιών στην Αθήνα του 5ου και του 4ου αι. Ο λόγος συντάχθηκε για τη δικαστική φάση μιας αvτιδόσεως, που δρομολογήθηκε όταν ο ανώνυμος ομιλητής του λόγου μας, στον οποίο είχε ανατεθεί η λειτουργία της πpοεισφοpάς, υπέδειξε ως καταλληλότερο να αναλάβει τη λειτουργία το νεαρό γαιοκτήμονα Φαίνιππο. Ο [Δ.] 42 έχει χρησιμοποιηθεί επίσης για τη μελέτη πτυχών της οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας του όψιμου 4ου αι., ενώ δεν έχουν τύχει ανάλογης προσοχής οι ρητορικές ποιότητες του λόγου και η λειτουργία τους εντός του νομικού πλαισίου της αντιδόσεως. Δεδομένου, ωστόσο, ότι η απόφαση του δικαστηρίου για τον οριστικό ανάδοχο της λειτουργίας καθοριζόταν σε μεγάλο βαθμό από την επιχειρηματολογία που ανέπτυσσε κάθε διάδικος, η ρητορική αναδεικνύεται σε κρίσιμη παράμετρο της όλης διαδικασίας. Η παρούσα εργασία, αξιοποιώντας συναφείς αναφορές από τους σωζόμενους δικανικούς λόγους και τα πορίσματα της νεότερης έρευνας αναφορικά με ζητήματα ιδιωτικής και δημόσιας οικονομίας, πολιτικής και ιδεολογίας, επιχειρεί να αναδείξει τη στρατηγική του ομιλητή και, στο μέτρο του δυνατού, να ανασυνθέσει την επιχειρηματολογία της άλλης πλευράς, προκειμένου να φωτιστούν λανθάνουσες πτυχές της συγκεκριμένης υπόθεσης.