Παρατηρήσεις πάνω στην αριστοτελική έννοια της ἀκρασίας

Περίληψη

Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ θεωρεί ότι προκύπτει ἀκρασία, διότι δεν αποδίδει στο δρων υποκείμενο έναν τρίτο ‘συλλογισμό’ σχετικά με το ποιο είναι συνολικά το καλύτερο (στο πλαίσιο μιας επιλογής). Το δρων υποκείμενο μπορεί να σκεφτεί ότι το καλύτερο είναι να φάει ένα γλυκό, αφού η ζημιά που προκαλεί ένα γλυκό είναι αμελητέα· σοβαρή ζημιά προκαλείται από την υπερβολική ποσότητα γλυκών.
Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι η ακρασία ίσως να εξαρτάται από επιχειρήματα τύπου σωρίτη ή από διολισθαίνουσα επιχειρηματολογία: ‘Ένα παραπάνω γλυκό δεν αλλάζει τίποτε’ κ.λπ. Προτείνω τρόπους για να αποφύγουμε τη διολίσθηση.
(Ωστόσο, κάθε ακρασία δεν προκύπτει από διολίσθηση. Πιο συγκεκριμένα, στον πραγματικό ή επαπειλούμενο πόνο φαίνεται πως δεν μπορώ να αντισταθώ. Ο Αριστοτέλης δεν διαγιγνώσκει σωστά τη διαφορά ανάμεσα στην ηδονή και τον πόνο. Στην ηδονή μπορώ πάντα να αντισταθώ, στον έντονο πόνο συνήθως όχι.)
Ο Αριστοτέλης προσεγγίζει τη συλλογιστική τύπου σωρίτη στα Φυσικά VII: ακόμα κι αν πολλοί άνδρες μαζί μπορούν να κινήσουν ένα πλοίο και κάθε άνδρας ξεχωριστά συμβάλλει στην αθροιστική κινητήρια δύναμη, αυτό δεν συνεπάγεται ότι ένας άνδρας μόνος του μπορεί να μετακινήσει ένα πλοίο για κάποια απόσταση· με ανάλογο τρόπο (κι αντίθετα προς τον Ζήνωνα) αν πολλοί σπόροι κεχριού ηχούν, καθώς πέφτουν, και κάθε σπόρος ξεχωριστά συμβάλλει στον ήχο αυτό, δεν συνεπάγεται ότι ένας σπόρος που πέφτει βγάζει ήχο. Ο Αριστοτέλης δεν εφαρμόζει αυτή τη συλλογιστική στην ακρασία: ένα γλυκό συμβάλλει στη ζημιά που προκαλούν τα πολλά γλυκά, αλλά μεμονωμένα το ένα γλυκό προκαλεί ασήμαντη ζημιά, ενώ δίνει σημαντική ηδονή. Ως εκ τούτου θεωρεί ότι προκύπτει ακρασία.