Σκηνική μουσική για την Ελένη του Ευριπίδη: Τρεις –συν μία– μελέτες περίπτωσης στην αναζήτηση του μύθου

Περίληψη

Στο παρόν άρθρο επιχειρείται η ανάλυση της δυαδικότητας του μύθου της ωραί- ας Ελένης (θεά ή θνητή, αιτία ή μη του Τρωικού πολέμου) με τη χρήση σημειωτικών εργαλείων («ενεργητικό μοντέλο» και «τετράγωνο» του Greimas). Ειδικότερα, ως σημασιολογικό σημαίνον τίθεται η απόδοση του μύθου από τον Ευριπίδη στην Ελένη και ειδικότερα στο εμβληματικό Aʹ  Στάσιμο. Διαφοροποιημένο σημαινόμενο του μύθου διατυπώνεται από τρεις θεατρικές –μαζί με μία επιπλέον, ραδιοφωνική– αντιπροσωπευτικές παραγωγές της ευριπίδειας Ελένης, οι οποίες αναλύονται στο παρόν άρθρο ως μελέτες περίπτωσης: Εθνικό Θέατρο (1962) σε σκηνοθεσία του Τάκη Μουζενίδη και μουσική του Αργύρη Κουνάδη· Εθνικό Θέατρο (1977) σε σκηνοθεσία του Αλέξη Σολομού και μουσική του Ιάννη Ξενάκη· Θέατρο του Νότου (1996) σε σκηνοθεσία του Γιάννη Χουβαρδά και μουσική του Γιώργου Κουμεντάκη, και, επιπροσθέτως, Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας/ΕΙΡ (1961) σε σκηνοθεσία του Θάνου Κωτσόπουλου και μουσική του Γεωργίου Καζάσογλου. Η ανάλυση εκάστης παράστασης ακολουθεί σύγχρονη πρισματική προσέγγιση: ιστορικά δεδομένα, μουσικολογική ανάλυση (μορφή, οργάνωση τονικού υλικού, ενορχήστρωση) σε συνδυασμό με ανάλυση του κειμένου (μετάφραση και επιλογή στίχων), συνολική αναφορά στις συνιστώσες της παραγωγής, αισθητική ερμηνεία. Ως συμπέρασμα αναδεικνύεται η σταδιακή αποδόμηση του σημαινόμενου του μύθου της Ελένης, ώστε να αντιστοιχισθεί σε μία νέα πραγματικότητα.