Ιμπεριαλισμός, δεοντολογία και εκλαΐκευση της ιατρικής θεωρίας στην Αθήνα του ύστερου 5ου αιώνα: Περὶ ἀέρων, ὑδάτων καὶ τόπων

Περίληψη

Η ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΗ μελέτη αποτελεί το πρώτο μέρος μιας ευρύτερης έρευνας, η οποία έχει στο επίκεντρό της τις θεωρητικές και εκλογικευτικές προσεγγίσεις του 5ου π.Χ. αι. στην ιατρική επιστήμη (όπως αυτή εκπροσωπείται από τα λεγόμενα “Ιπποκρατικά” κείμενα αλλά και από προσωπικότητες όπως ο Αναξαγόρας), καθώς και την ευρύτερη διάχυση αυτών των θεωριών στην πολιτική και ηθική επιχειρηματολογία και συζήτηση της εποχής—αυτό που αποκαλώ (προς το παρόν) εκλαϊκευτική προοπτική του θέματος.
Στο πρώτο μέρος, που παρουσιάζεται εδώ, εξετάζεται η χρησιμότητα ενός Ιπποκρατικού κειμένου—του γνωστού Περὶ ἀέρων, ὑδάτων καὶ τόπων—όχι όσον αφορά τη συμβολή του στην ανάπτυξη της ιατρικής επιστήμης, αλλά στο πλαίσιο της εκλαϊκευτικής πολιτικής και ιδεολογίας της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και της ηγεμονίας της. Το κείμενο αυτό δεν προσφέρει τόσο πολλά στον τομέα της πρακτικής αντιμετώπισης των ασθενειών και ίσως ποτέ να μη στόχευε σε κάτι τέτοιο (όπως θα υποστήριζα). Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο η δημοφιλία του κειμένου αυτού, αλλά και η απόφαση ορισμένων να υιοθετήσουν την επιχειρηματολογία αυτού του κειμένου σχετικά με τα παθολογικά αίτια και τη φυσιολογία έναντι άλλων πιο παραδοσιακών (και συχνά θρησκευτικών) και συνήθων επιχειρημάτων επιβάλλουν τη συστηματικότερη εξέτασή του. Όπως επιχειρώ να δείξω εδώ, ένας από τους κύριους παράγοντες που φαίνεται να είχε επίπτωση στη δημοφιλία της “επιστημονικής” επιχειρηματολογίας που προσφέρει το κείμενο αυτό, είναι ο συσχετισμός της με την Αθηναϊκή Ηγεμονία και την πολιτική της—πολιτική τόσο προς τα μέλη της Δηλιακής Συμμαχίας (που είχαν πλέον περιέλθει σε επίπεδο υποτελών) όσο και προς άλλους που αποτελούσαν δυνητικά απειλή για την “ανάπτυξή” της. Στον πολιτικό στίβο ο θεωρητικός λόγος και η επιστημονική επιχειρηματολογία της ιατρικής και των διακινητών της φαίνεται πως πρόσφεραν στους Αθηναίους βολικές και πειστικές (καθότι αυταρχικές), “ορθολογικές” και “επιστημονικές” βάσεις για την ιδεολογία και την πολιτική που εφάρμοζαν κατά την άσκηση της ηγεμονίας τους.